array
PHP'de bir dizi aslında sıralı bir eşlemdir. Bir eşlem, değerleri anahtarlarla ilişkilendiren bir veri türüdür. Bu veri türü farklı kullanım amaçları için en iyilenebilir; bir dizi, bir yöneysel liste, bir isim-değer çiftleri tablosu, bir sözlük, bir nesne listesi, yığıt, kuyruk ve daha bir sürü başka şey olarak ele alınabilir. Dizilerin değerleri, ağaçlar, diziler ve hatta çok boyutlu diziler bile olabilir.
Tüm bu veri yapılarının açıklanması bu kılavuzun amacını aşar. Fakat, en azından her biri için birer örnek verilebilir. Bu konuda daha fazla bilgi edinmek için bu konuyla ilgili olarak yayımlanmış eserleri inceleyiniz.
Bir dizi array() işlevi kullanılarak belirtilebilir. Değiştirge olarak, birbirlerinden virgüllerle ayrılmış çok sayıda anahtar => değer çifti alabilir.
array( anahtar => değer, anahtar2 => değer2, anahtar3 => değer3, ... )
Son dizi elemanından sonraki virgül seçimliktir ve konmayabilir. Bu genellikle tek satırlık dizilerde yapılır. Yani, array(1, 2, ) yerine array(1, 2) yazmak tercih edilir. Diğer taraftan, çok satırlı dizilerde yeni elemanların sona eklenmesini kolaylaştırdığından sondaki virgülün konulması tercih edilir.
PHP 5.4 ve sonrasında ayrıca, array() yerine [] kullanan kısa dizi sözdizimini de kullanabilirsiniz.
Örnek 1 - Basit bir dizi
<?php
$array = array(
"foo" => "bar",
"bar" => "foo",
);
// PHP 5.4 ve sonrası
$array = [
"foo" => "bar",
"bar" => "foo",
];
?>
Bir anahtar ya integer ya da string türünde olabilir. Bir değer ise herhangi bir türde olabilir.
Ek olarak anahtar için şu tür çarpıtmaları oluşur:
Dizi bildiriminde çok sayıda eleman aynı anahtarı kullanıyorsa, diğerleri birbirlerinin üzerine yazıyormuşçasına sadece son eleman kullanılır.
Örnek 2 - Tür Çarpıtma ve Üzerine Yazma örneği
<?php
$array = array(
1 => "a",
"1" => "b",
1.5 => "c",
true => "d",
);
var_dump($array);
?>
Yukarıdaki örneğin çıktısı:
array(1) { [1]=> string(1) "d" }
Yukarıdaki örnekte tüm anahtarlar 1'e çarpıtıldığından her yeni eleman değeri bir öncekinin üzerie yazılır ve dizide sadece son atanan değer kalır.
PHP indisli ve ilişkisel diziler arasında bir ayrım yapmadığından integer ve string türündeki anahtarlar aynı anda bulunabilir.
Örnek 3 - Karışık integer ve string anahtarlar
<?php
dizi = array(
"foo" => "bar",
"bar" => "foo",
100 => -100,
-100 => 100,
);
var_dump($dizi);
Yukarıdaki örneğin çıktısı:
array(4) { ["foo"]=> string(3) "bar" ["bar"]=> string(3) "foo" [100]=> int(-100) [-100]=> int(100) }
anahtar belirtmek isteğe bağlıdır. Bir anahtar belirtmeksizin bir değer atanıyorsa bu değer, mevcut integer anahtarların en büyüğüne bir eklenerek elde edilen integer anahtarlı elemana atanır.
Örnek 4 - Anahtarsız indisli diziler
<?php
$dizi = array("foo", "bar", "hello", "world");
var_dump($dizi);
?>
Yukarıdaki örneğin çıktısı:
array(4) { [0]=> string(3) "foo" [1]=> string(3) "bar" [2]=> string(5) "hello" [3]=> string(5) "world" }
Bazı değerlere anahtar belirtirken bazılarına belirtmemek mümkündür.
Örnek 5 - Tüm elemanlar için birer anahtar belirtilmeyebilir
<?php
$dizi = array(
"a",
"b",
6 => "c",
"d",
);
var_dump($dizi);
?>
Yukarıdaki örneğin çıktısı:
array(4) { [0]=> string(1) "a" [1]=> string(1) "b" [6]=> string(1) "c" [7]=> string(1) "d" }
Gördüğünüz gibi son değer "d", 7 anahtarına atanmıştı. Bunun sebebi önceki en büyük tamsayılı indisin 6 olmasıdır.
Dizi elemanlarına array[anahtar] sözdizimi kullanılarak erişilir.
Örnek 6 - Dizi elemenlarına erişim
<?php
$dizi = array(
"foo" => "bar",
42 => 24,
"çok" => array(
"boyutlu" => array(
"dizi" => "foo"
)
)
);
var_dump($dizi["foo"]);
var_dump($dizi[42]);
var_dump($dizi["çok"]["boyutlu"]["dizi"]);
?>
Yukarıdaki örneğin çıktısı:
string(3) "bar" int(24) string(3) "foo"
Bilginize:
Dizilere erişmek için köşeli ayraçların yerine kaşlı ayraçlar da kullanılabilir (yani, yukarıdaki örnekte $dizi[42] ve $dizi{42} aynı şeyi yapar).
PHP 5.4 ve sonrasında, bir işlev veya yöntem çağrısının sonucunu doğrudan bir diziye atamak mümkündür. Evvelce bu işlem için geçici bir değişken kullanılırdı.
PHP 5.5 ve sonrasında bir diziyi başka bir diziye atamak mümükündür.
Örnek 7 Array dereferencing
<?php
function getArray() {
return array(1, 2, 3);
}
// PHP 5.4 ve sonrasında
$ikinciEleman = getArray()[1];
// evvelce
$tmp = getArray();
$ikinciEleman = $tmp[1];
// PHP 5.5 ve sonrasında
list(, $ikinciEleman) = getArray();
?>
Bilginize:
Atanmamış bir dizi elemanına erişme çabası, atanmamış bir değişkene erişme çabasıyla aynı sonucu verir:
E_NOTICE
seviyesinde bir hata çıktılanır ve sonuçNULL
olur.
Bilginize:
string türünde olmayan birebir değeri başka bir diziye atama işlemi sessiz bir
NULL
atamasıyla sonuçlanır, yani bir hata iletisi çıktılanmaz.
Mevcut bir dizi, doğrudan değer atamak suretiyle değiştirilebilir.
Bu işlem, diziye köşeli ayraçlar arasında belirtilen bir anahtar kullanılarak değer atamak biçeminde yapılır. Diziye yeni bir değer atamak için köşeli ayraçlar boş olarak ([]) belirtilebilir.
$dizi[anahtar] = değer; $dizi[] = değer; // anahtar sadece integer veya string türünde olabilir. // değer herhangi bir türde olabilir.
$dizi mevcut değilse oluşturulur. Yani bu işlem yeni bir dizi oluşturmak için kullanılabilir. Ancak bunun yapılması önerilmez. Çünkü $dizi bir dize değer içeriyor olabileceğnden bu değer yerinde kalır ve [] aslında bir dize erişim işleci haline gelir. Bir değişkeni doğrudan atamayla ilkendirmek daha iyidir.
Bilginize: PHP 7.1.0 ve sonrasında, boş indis işlecini bir dizeye uygulamak ölümcül hataya sebep olur. Evvelce, dize sessizce bir diziye dönüştürülürdü.
Anahtar kullanarak bir elemana yeni bir değer atamak bu elemanın değerinin değiştirilmesi demektir. Belli bir anahtar/değer çiftini silmek için unset() işlevini kullanın.
<?php
$dizi = array(5 => 1, 12 => 2);
$dizi[] = 56; // Betiğin bu noktasında bu atama
// $dizi[13] = 56; ile aynıdır
$dizi["x"] = 42; // "x" anahtarlı yeni bir eleman atar
unset($dizi[5]); // Elemanı diziden siler
unset($dizi); // Dizinin tamamını siler
?>
Bilginize:
Yukarıda değinildiği gibi, bir diziye yeni değeri bir anahtar belirtmeden atamak, mevcut en büyük tamsayı indisine bir eklenerek elde edilen anahtar (en azından 0 değil) kullanılarak gerçekleşir. Dizide henüz bir tamsayı indis yoksa anahtar olarak 0 (sıfır) kullanılır.
Dikkat ederseniz, dizinin mevcut olması halinde, yeni bir değer atamak için en büyük tamsayı indisli anahtar kullanmaya gerek yoktur. Buna sadece dizi yeniden indislenmişse gerek olabilir. Aşağıdaki örnek anlatımı pekiştirecektir:
<?php
// Basit bir dizi oluşturalım.
$dizi = array(1, 2, 3, 4, 5);
print_r($dizi);
// Şimdi bütün elemanları silelim ama dizi kalsın:
foreach ($dizi as $i => $value) {
unset($dizi[$i]);
}
print_r($dizi);
// Bir eleman ekleyelim (dikkat: yeni anahtar 0 değil 5 olacak!)
$dizi[] = 6;
print_r($dizi);
// Yeniden indisleyelim:
$dizi = array_values($dizi);
$dizi[] = 7;
print_r($dizi);
?>Yukarıdaki örneğin çıktısı:
Array ( [0] => 1 [1] => 2 [2] => 3 [3] => 4 [4] => 5 ) Array ( ) Array ( [5] => 6 ) Array ( [0] => 6 [1] => 7 )
Dizilerle çalışmak için kullanılabilecek işlevlerin tamamını Dizi İşlevleri bölümünde bulabilirsiniz.
Bilginize:
unset() işlevi bir diziden anahtar silmeyi mümkün kılar. Ama bu silme işlemi dizinin yeniden indislenmesiyle sonuçlanmaz. Eğer silme işleminin gerçekten "sil ve kaydır" yapmasını istiyorsanız, anahtarı sildikten sonra array_values() işlevini kullanarak diziyi yeniden indislemelisiniz.
<?php
$a = array(1 => 'bir', 2 => 'iki', 3 => 'üç');
unset($a[2]);
/* Bu silme işlemi dizi şöyle tanımlanmış gibi sonuçlanacaktır:
$a = array(1 => 'bir', 3 => 'üç');
böyle DEĞİL:
$a = array(1 => 'bir', 2 =>'üç');
*/
$b = array_values($a);
// $b artık array(0 => 'bir', 1 =>'üç') olmuştur
?>
foreach denetim yapısı özellikle diziler için tasarlanmıştır. Diziler üzerinde hareket edilmesini kolaylaştırır.
Bir dize sayıllı indis daima tırnak içinde kullanılır. Örneğin, $foo[bar] yanlışken $foo['bar'] doğrudur. Ama, neden? Eski betiklerde şu sözdizimine sıkça rastlanır:
<?php
$foo[bar] = 'düşman';
echo $foo[bar];
// ve saire
?>
Bu yanlıştır, ama çalışır. Bunun sebebi, bu kodun bir dizeden ziyade tanımsız bir sabit (bar) belirtiyor olmasıdır. PHP ilerde şans eseri ismi aynı zamanda değeri olan bir sabit tanımlayabilir. PHP özdevinimli olarak bir çıplak dizeyi (tırnak içine alınmamış bir dizeyi), bu çıplak dizeyi içeren bir dizeye dönüştüreceğinden bu çalışır. Örneğin, bar isminde tanımlanmış bir sabit yoksa, PHP bar sabitine 'bar' dizesini yerleştirecek ve bunu kullanacaktır.
Son çare olarak, tanımlanmamış bir sabiti çıplak bir dize olarak işleme
sokulması PHP 7.2.0'dan itibaren kullanımdan kaldırılmış olup
E_WARNING
seviyesinde bir hataya sebep olur. Evvelce
E_NOTICE
seviyesinde bir hata çıktılanırdı.
Bilginize: Bu, "anahtarlar daima tırnak içine alınır" demek değildir. sabitleri ve değişkenleri tek tırnak içine almayın, çünkü o zaman yorumlanmazlar.
<?php
error_reporting(E_ALL);
ini_set('display_errors', true);
ini_set('html_errors', false);
// Basit bir dizi:
$dizi = array(1, 2);
$sayaç = count($dizi);
for ($i = 0; $i < $sayaç; $i++) {
echo "\n$i indisi inceleniyor: \n";
echo "Kötü: " . $dizi['$i'] . "\n";
echo "İyi: " . $dizi[$i] . "\n";
echo "Kötü: {$dizi['$i']}\n";
echo "İyi: {$dizi[$i]}\n";
}
?>Yukarıdaki örneğin çıktısı:
0 indisi inceleniyor: Notice: Undefined index: $i in /dosya/yolu/betik.php on line 10 Kötü: İyi: 1 Notice: Undefined index: $i in /dosya/yolu/betik.php on line 12 Kötü: İyi: 1 1 indisi inceleniyor: Notice: Undefined index: $i in /dosya/yolu/betik.php on line 10 Kötü: İyi: 2 Notice: Undefined index: $i in /dosya/yolu/betik.php on line 12 Kötü: İyi: 2
Bu davranışla ilgili diğer örnekler:
<?php
// Tüm hataları görelim
error_reporting(E_ALL);
$dizi = array('meyve' => 'elma', 'sebze' => 'havuç');
// Doğru
print $dizi['meyve']; // elma
print $dizi['sebze']; // havuç
// Yanlış. Bu çalışır, fakat meyve tanımlanmamış bir sabit
// olmadığından E_NOTICE seviyesinde bir PHP hatası oluşur
//
// Notice: Use of undefined constant meyve - assumed 'meyve'...
print $dizi[meyve]; // elma
// Bu, neler olup bittiğini gösteren bir sabit tanımlar;
// 'sebze' değeri meyve sabitine atanır.
define('meyve', 'sebze');
// Şimdi farkı görelim
print $dizi['meyve']; // elma
print $dizi[meyve]; // havuç
// Bir dize içinde olduğundan bu da doğrudur.
// Dizge içinde kalan sabitler, sabit olarak ele alınmazlar;
// dolayısıyla burada bir E_NOTICE oluşmaz.
print "Turfanda $dizi[meyve]"; // Turfanda elma
// Bir istisna: Dizge içinde kaşlı ayraç içine alınmış
// sabitler, sabit olarak ele alınırlar.
print "Turfanda {$dizi[meyve]}"; // Turfanda havuç
print "Turfanda {$dizi['meyve']}"; // Turfanda elma
// Bu çalışmaz ve şöyle bir çözümleme hatasıyla sonuçlanır:
// Parse error: parse error, expecting T_STRING' or T_VARIABLE' or T_NUM_STRING'
// Bu, dizeler içindeki süper küresellere de uygulanır.
print "Turfanda $dizi['meyve']";
print "Turfanda $_GET['foo']";
// Ard arda eklemek de bir seçenektir
print "Turfanda " . $dizi['meyve']; // Turfanda elma
?>
error_reporting yönergesine
E_NOTICE
seviyesinden hataları gösterecek bir atama
yapılırsa (örneğin, E_ALL
atanarak), böyle
kullanımlar hemen görünür duruma gelir. error_reporting yönergesinin
öntanımlı değeriyle E_NOTICE
seviyesinden hatalar
gösterilmez.
Sözdizimi bölümünde değinildiği gibi, köşeli ayraçlar ('[' ve ']') içinde belirtilenlerin birer ifade olması gerekir. Yani, aşağıdaki gibi bir kod çalışacaktır:
<?php
echo $dizi[birişlev($bar)];
?>
Bu, bir işlevin dönüş değerinin dizi indisi olarak kullanımına bir örnektir. PHP kendi sabitlerini de tanır:
<?php
$error_descriptions[E_ERROR] = "Ölümcül bir hata oluştu";
$error_descriptions[E_WARNING] = "PHP bir uyarı verdi";
$error_descriptions[E_NOTICE] = "Bu sadece bilgilendirici bir uyarı";
?>
E_ERROR
sabitinin de ilk örnekteki
bar kadar geçerli bir betimleyici oluşuna dikkat
ediniz. Fakat, E_ERROR
eşittir 1,
vb. olduğundan aşağıdaki örnek de aynı işi yapar:
<?php
$error_descriptions[1] = "Ölümcül bir hata oluştu";
$error_descriptions[2] = "PHP bir uyarı verdi";
$error_descriptions[8] = "Bu sadece bilgilendirici bir uyarı";
?>
Bilinmeyen bir gelecekte PHP ekibi başkalarının kodlarıyla çelişen bir
sabit, bir anahtar sözcük veya bir değişken eklemek isteyebilir.
Örneğin, empty
ve default
birer anahtar sözcük olduklarından bu amaçla
kullanılmaları yanlıştır.
Bilginize: Yinelemek gerekirse, çift tırnak imleri arasına alınmış bir dize, dizi indisini tırnak içine almadığından geçerlidir; yani, "$foo[bar]" geçeridir. Yukarıdaki örnekleri bu gözle tekrar inceleyin ve ayrıca dizelerin içinde değişken çözümleme bölümüne de bakın.
integer, float, string, boolean veya resource türünde bir değeri array türünde bir değere dönüştürme işlemi, sıfır indisli bir elemana bu değerin atanması ile sonuçlanır. Başka bir deyişle, (array)$sayılDeğer ile array($sayılDeğer) arasında bir fark yoktur.
Bir object türü array türüne dönüştürme işlemi,
elemanları nesnenin üyeleri olan bir dizi ile sonuçlanır. Anahtarlar, bir
kaç istisnai durum dışında üyelerin isimleridir: Tamsayı özellikler
erişilebilir değildir; private değişkenlerin önüne sınıf
isimleri getirilir; public değişkenlerin önünde bir '*' olur.
Diğer taraftan, başlarına birşeyler eklenmiş böyle değişkenlerin değerleri
NULL
olur. Bu durum beklenmedik davranışlara yol açabilir:
<?php
class A {
private $A; // Bu '\0A\0A' haline gelir.
}
class B extends A {
private $A; // Bu '\0B\0A' haline gelir.
public $AA; // Bu 'AA' haline gelir.
}
var_dump((array) new B());
?>
Bu örneğin çıktısı 'AA' isimli iki anahtar görüntülerse de onlardan birinin ismi aslında '\0A\0A''dır.
NULL
, bir diziye dönüştürülmek istenirse sonuç boş bir dizi olur.
Dizileri array_diff() işleviyle veya dizi işleçleri kullanılarak karşılaştırmak mümkündür.
PHP'nin array türü çok yeteneklidir. Bazı örnekler:
<?php
// Bu:
$a = array( 'renk' => 'kırmızı',
'lezzet' => 'tatlı',
'şekil' => 'yuvarlak',
'isim' => 'elma',
4 // anahtarı 0 olacaktır
);
$b = array('a', 'b', 'c');
// . . . buna tamamen eşdeğerdir:
$a = array();
$a['renk'] = 'kırmızı';
$a['lezzet'] = 'tatlı';
$a['şekil'] = 'yuvarlak';
$a['isim'] = 'elma';
$a[] = 4; // anahtarı 0 olacaktır
$b = array();
$b[] = 'a';
$b[] = 'b';
$b[] = 'c';
// Yukarıdaki kod çalıştırıldığında $a, array('renk' => 'kırmızı',
// 'lezzet' => 'tatlı', 'şekil' => 'yuvarlak', 'isim' => 'elma', 0 => 4)
// dizisiyle, $b ise array(0 => 'a', 1 => 'b', 2 => 'c') veya basitçe
// array('a', 'b', 'c') dizisiyle sonuçlanacaktır.
?>
Örnek 8 - array() kullanımı
<?php
// Özellik eşlemeli dizi
$map = array( 'sürüm' => 4,
'sistem' => 'Linux',
'dil' => 'english',
'kısaltma' => true
);
// tamamen sayısal anahtarlar
$dizi = array( 7,
8,
0,
156,
-10
);
// Bu, array(0 => 7, 1 => 8, ...) ile aynıdır
$geçişli = array( 10, // key = 0
5 => 6,
3 => 7,
'a' => 4,
11, // anahtar = 6 (en büyük tamsayı indis 5 idi)
'8' => 2, // anahtar = 8 (tamsayı!)
'02' => 77, // anahtar = '02'
0 => 12 // 10 değerinin üzerine 12 yazılacak
);
// boş dizi
$boş = array();
?>
Örnek 9 - Döngü içinde elemen değiştirme
<?php
$renkler = array('Turuncu', 'Pembe', 'Mor', 'Turkuaz');
foreach ($renkler as $renk) {
echo "$renk rengi sever misiniz?\n";
}
?>
Yukarıdaki örneğin çıktısı:
Turuncu rengi sever misiniz? Pembe rengi sever misiniz? Mor rengi sever misiniz? Turkuaz rengi sever misiniz?
Dizi değerleri gönderimli aktarıldıklarından dizi değerlerini doğrudan değiştirmek mümkündür. Fakat arada bazı şeyler yapmak gerekir:
Örnek 10 - Derlem
<?php
<?php
$renkler = array('Turuncu', 'Pembe', 'Mor', 'Turkuaz');
foreach ($renkler as &$renk) {
$renk = strtoupper($renk);
}
unset($renk); /* Aşağıdaki atamalarda $renk son
dizi elemanını değiştirmesin */
print_r($renkler);
?>
Yukarıdaki örneğin çıktısı:
Array ( [0] => TURUNCU [1] => PEMBE [2] => MOR [3] => TURKUAZ )
Bu örnekte dizi indisleri 1'den başlatılmaktadır.
Örnek 11 - İndisi 1'den başlatmak
<?php
$ilkçeyrek = array(1 => 'Ocak', 'Şubat', 'Mart');
print_r($ilkçeyrek);
?>
Yukarıdaki örneğin çıktısı:
Array ( [1] => Ocak [2] => Şubat [3] => Mart )
Örnek 12 - Diziyi doldurmak
<?php
// bir diziyi bir dizin'in içeriği ile dolduralım
$tutamak = opendir('.');
while (false !== ($dosya = readdir($tutamak))) {
$dosyalar[] = $dosya;
}
closedir($tutamak);
?>
Diziler sıralıdır. Sıralama çeşitli sıralama işlevleri ile değiştirilebilir. Daha fazla bilgi için Dizi İşlevleri bölümüne bakınız. Bir dizinin eleman sayısını öğrenmek için count()işlevi kullanılabilir.
Örnek 13 - Dizi elemanlarının sıraya sokulması
<?php
sort($dosyalar);
print_r($dosyalar);
?>
Bir dizinin elemanlarına her türlü değer atanabileceğinden başka bir dizi de atanabilir. Böylece iç içe ve çok boyutlu dizilerin oluşturulması mümkün olur.
Örnek 14 - İç içe ve çok boyutlu diziler
<?php
$yemişler = array ( "yemişler" => array ( "a" => "iğde",
"b" => "badem",
"c" => "ceviz"
),
"sayılar" => array ( 1,
2,
3,
4,
5,
6
),
"yuvalar" => array ( "birinci",
5 => "ikinci",
"üçüncü"
)
);
// Yukarıdaki dizinin değerlerinin kullanıldığı bazı örnekler
echo $yemişler["yuvalar"][5]; // "ikinci" basar
echo $yemişler["meyveler"]["a"]; // "iğde" basar
unset($yemişler["yuvalar"][0]); // "birinci" silinir
// Yeni bir çok boyutlu dizi oluşturalım
$meyveler["elma"]["yeşil"] = "ekşi";
?>
Dizi atamaları daima değerleri kopyalamak şeklinde gerçekleşir. Bir diziyi gönderimli olarak kopyalamak için gönderim işleci kullanılır.
<?php
$dizi1 = array(2, 3);
$dizi2 = $dizi1;
$dizi2[] = 4; // $dizi2 değişti,
// $dizi1 hala array(2, 3)
$dizi3 = &$dizi1;
$dizi3[] = 4; // şimdi $dizi1 ve $dizi3 aynı
?>